Portal Dan o penzionom sistemu u Makedoniji

(klikni na logo)

Koja muka je snašla Fond PIO?

Sjetili se ljudi, malo sporije, svega nakon godinu i po poslije usvajanja izmjena Zakona u decembru 2012. godine. Da li je moguće, ako to nije uradio predlagač, da ni „portir“ u Fondu PIO nije pročitao Zakon! Sve je moguće, i na to je NVO Udruženje penzionera Crne Gore – „Za život dostojan Čovjeka“, ukazivalo više puta, čelnim ljudima Fonda PIO, Savezu penzionera, ali bez uspjeha! Reklo bi se, bolje ikad nego nikad, mada nismo više poslije ovoga, ni u to sigurni. S toga, sada kada su i sami to javno priznali, valjda je naredni korak da priznaju da su nam prošle godine zakinuli 15% usklađivanja penzija za 2022. god.

Ovim putem, prilikom izmjena Zakona „obračunatom usklađivanju, na dan, „ne znamo koji“, želimo penzionerima i javnosti Crne Gore da ukažemo na sljedeće pojedinosti:

-       Ponovo se u medijima koristi termin da su penzije uvećane, umjesto da je riječ o usklađivanju;

-       Pri tome, kada se radi o primjeni ranijeg Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (tužan Zakon koji čami sa ukupno 31 izmjenom), odnosno primjeni njegovog člana 58, koji je izmjenama navedenog zakona postao nesprovodiv.

-       Najblaže rečeno, interesantno i tužno, da se prilikom usklađivanja penzija, najmanje u formi saopštenja ili konferencije za štampu, ne obavijeste penzioneri kakvo je stanje u Fondu, na koji način je ukupan procenat usklađivanja utvrđen, kolika je stopa inflacije, koliko su porasle zarade – sve to je izostalo, a nikada ga nije ni bilo.

-       Da o transparentnosti u radu Fonda PIO nema ni pomena može se zaključiti i na osnovu uvida u prilično isprazan sajt Fonda, gdje ne samo da nedostaju podaci o kojima je ovdje riječ, nego i brojni drugi, koji penzionerima mogu biti od koristi, a da ne govorimo o određenim stručnim prilozima, iskustvima drugih država i slično;

-       Imajući u vidu navedeni Izmjene Zakona iz decembra 2021.godine, odnosno tako dopunjen i usvojen član 58, pošto je nelogičan, nije ni mogao biti doslovno primijenjen jer je istim predviđeno kvartalno usklađivanje a pri tome su utvrđena samo tri datuma kada se vrši navdeeni „kvartalni“ obračuni i to: 1. maja, 1. septembra i 1. januara. Koliko nam je poznato, za sada nije nekim novim aktom ni „zakonom“ propisan neki drugi broj kvartala u kalendarskoj godini, a do sada kako je vijeka i svijeta, kalendarska godina ima četiri kvartala, tako da je ovom radnjom prekršen Zakon.

-       Kada je o promjeni odnosa prosječne penzije u odnosu na prosječnu zaradu riječ, stvari stoje značajno drugačije od onog što se to moglo ovih dana pred izbore čuti u medijima. Prvo, prosječna penzija u odnosu na prosječnu zaradu u januaru 2021. godine iznosila je 55,38%. U međuvremenu stanje se rapidno pogoršalo da bi u aprilu ove godine taj odnos bio svega 47,6%.

-       Kada je riječ o najavljenom usklađivanju ukoliko bi prosječna penzija i dostigla 405€, to bi u odnosu na prosječnu neto platu u aprilu ove godine bilo svega 51,52%, a u odnosu na bruto platu, koju Fond PIO neopravdano koristi za obračun povećanja, to je svega 41,4%, tako da o nekom poboljšanju u korist penzionera teško da može biti riječi.

-       Pošto ne znamo za koji se „model“ nezakonitog obračuna opredijelio Fond PIO, i na koji datum, naša računica pokazuje sljedeće: ako se obračun vrši za prvi kvartal 2023. godine, dakle zaključno sa mjesecom martom, povećanje prema članu 58. Zakona bi iznosilo 5,9%; ako se obračun vrši tako da se obuhvate prva četiri mjeseca, tada bi povećanje imajući u vidu rast potrošačkih cijena i rast prosječnih zarada , trebalo da iznosi 6,35%. Ovo sve bez „propuštenih“ 2,9% iz prošle godine.

-       Dalje, u prilog apsurdnost ovakvog zakona, te još gore stanje zbog nemogućnosti njegove primjene, treba imat u vidu dužinu perioda od datuma kada se zaključuje obračunski period od 31. mart, do dana isplate istog oko 20 juna. Dakle, radi se o skoro puna 2 mjeseca u koja će inflacija svakako „pojesti“ jedan dio povećanja, tako da sa ovom odbitnom stavkom skoro da nema govora o realnom povećanju penzija.

-       Takođe, interesantno je da Fond PIO i Monstat nisu uskladili „postupanje“ kada su polazni izvještaji o porastu cijena i zarada u pitanju u odnosu na Zakon. Tako se u saopštenjima Monstata sve vrti oko neto zarade (prosječna plata bez poreza i doprinosa), dok se u obračunu vješto prelazi na bruto platu, na što smo ukazivali i prošle godine i čijom primjenom je na godišnjem nivou penzionerima u Crnoj Gori zakinuto 15% u prošloj godini.

-       Konačno, što je još važnije, a radi se o veoma upitnom načinu pribavljanja vjerodostojnih podataka o isplati zarada, broju zaposlenih i isto tako o načinu utvrđivanja prosječne godišnje zarade. Tako je Monstat prema ranijem planu još od 2017. godine trebao uraditi obračun prosječnih zarada kako su oni to nazvali iz administrativnih podataka, odnosno podataka dobijenih direktno od Poreske upare na osnovu stvarno isplaćenih zarada. Međutim, to ne samo da nije do sada urađeno, već u „Godišnjem planu zvanične statistike za 2023. godinu“ je planiran prelazak na ovaj novi izvještaj o obračunu zaradu (str. 26. navedenog plana), za što su, vjerovatno, obezbijeđena i sredstva, ali od toga po svemu sudeći neće biti ništa! I ne samo to, uporedna praksa pokazuje da navedene izvještaje po pravilu rade stručne organizacije, kvalifikovani instituti i sl., koji nisu pod „krovom“ države, to jest pod njenim direktnim uticajem, čime se obezbjeđuje potrebna objektivnost i neophodna transparentnost, koja je do sada potpuno izostala.

NVO UDRUŽENJE PENZIONERA CRNE GORE – ZA DOSTOJANSTVEN ŽIVOT ČOVJEKA

Problemi penzionog sistema isuviše veliki i kompleksni da bi se parcijalno otklanjali izmjenama Zakona već zahtijevaju temeljnu dugoročnu reformu. O tome u najnovijem saopštenju NVO Udruženja penzionera Crne Gore - za dostojanstven život Čovjeka zajedno sa nekoliko opštinskih udruženja penzionera iz Podgorice. Članak o ovome u Vijestima: "Penzioni sistem liči na pozornicu na kojoj se takmiče političke partije" (klik na znak Vijesti)

Penzija nije milostinja nego zakonska kategorija

Građani zabrinuti zbog neostvarenih obećanja PES-a

Foto: Iva Mandić

Autorka: Maja Leković

Autorka: Nada Kovačević

Objavljeno: 07.05.2024. 06:57 Pobjeda

Udruženja penzionera Crne Gore - Za život dostojan čovjeka, Pokret penzionera i mjesnih udruženja Masline, Gornja Gorica, Ljubović, Gorica i Jedinstva, u svijetlu složene situacije u penzionom sistemu, ističu važnost temeljne reforme koja se čini neizbježnom radi očuvanja dostojanstva i materijalne sigurnosti svih građana, posebno penzionera.

– U proteklim decenijama brojne najave reformi penzionog sistema ostale su bez konkretnih rezultata, dok su ishodi često bili nedostojni očekivanja. Nedavne inicijative za reformu, uključujući angažman Svjetske banke, nijesu donijele željene pomake, što je rezultiralo dodatnim urušavanjem sistema. Nepreciznost i nedostatak transparentnosti u najavama reformi dodatno su pogoršali situaciju, ostavljajući penzionere i građane u neizvjesnosti. Ključni problemi u penzionom sistemu Crne Gore su nedostatak adekvatnog prihoda u starijoj dobi, neusklađenost sistema sa promjenama u demografskim i ekonomskim trendovima, kao i nedostatak reprezentativnih podataka za određivanje visine penzija. Dodatno, nedostajući napori u vođenju sistema i nedostatak komunikacije sa relevantnim interesnim grupama čine situaciju još složenijom – poručili su iz ovog udruženja.

Da bi se prevazišli ovi izazovi, njihovi prijedlozi su da je neophodna sveobuhvatna reforma koja će osigurati stabilnost, održivost i adekvatnost penzionog sistema. Ova reforma treba da uključi jasno definisane ciljeve, uz aktivno uključivanje svih relevantnih interesnih grupa u proces donošenja odluka. Takođe, potrebno je uspostaviti adekvatne mehanizme praćenja i evaluacije kako bi se osiguralo da reforme daju željene rezultate.

– U pogledu modela penzionih sistema, važno je uzeti u obzir različite pristupe koji su se pokazali efikasnim u drugim zemljama. To uključuje kombinaciju državnih i privatnih penzijskih aranžmana, kao i različite metode finansiranja i indeksacije penzija. Potrebno je razmotriti i mogućnosti za dodatnu penzionu štednju i diverzifikaciju izvora prihoda u starosti. Ključno je da se reformski proces temelji na širokom društvenom konsenzusu i povjerenju u sistem. Očekuje se da će ova reforma biti dugotrajan proces, ali sa jasnim ciljevima i aktivnim uključivanjem svih relevantnih strana, može se postići održiv, efikasan i pravedan penzioni sistem koji će osigurati dostojanstvo i sigurnost svim građanima Crne Gore – zaključuju iz Udruženja penzionera - Za život dostojan čovjeka.

Uporedna praksa

Praksa pojedinih država članica EU podrazumijeva niz posebnih sistema penzionog osiguranja za određene sektore ili kategorije građana, npr. onih koji napune 65 godina, ali su bez ikakvih ili dovoljnih primanja za održivost. U mnogim državama biće potrebna dopunska penziona štednja kako bi se osigurale primjerene stope zamjene u budućnosti, s tim da nekada dopunske penzije mogu biti posebno isplaćivane u formi tzv. strukovnih penzija (profila).

Podaci iz EU pokazuju da penzije u prosjeku čine značajan dio javnih rashoda dostižući 11,3 odsto BDP-a, a gledajući pojedinačno kreću se u rasponu od 6,9 odsto u Holandiji do 16,2 odsto u Grčkoj i prepoznati su kao jedan od ključnih faktora za njihovu sadašnju, te srednjoročnu i dugoročnu finansijsku stabilnost.

Ovogodišnje prognoze OECD-a upućuju na zaključak da će se normalna starosna granica za odlazak u penziju u narednom periodu povećati u tri petine zemalja OECD-a, s tim da jedan ne mali broj od njih i dalje održava niže normalne starosne granice za žene nego za muškarce. Takođe, prema datim projekcijama prosječna normalna starosna dob za penzionisanje među zemljama OECD-a će se povećati sa trenutnih 64,4 godine za muškarce na 66,3 godine za one koji počinju karijeru sada. Budući nivoi se kreću od 62 godine u Luksemburgu i Sloveniji do 70 ili više godina u Danskoj, Estoniji, Italiji, Holandiji i Švedskoj.

Članak u Danu o rastućim troškovima života i sve većem padu životnog standarda penzionera.

Udruženja penzionera Crne Gore - Za život dostojan čovjeka, Pokreta penzionera i mjesnih udruženja Masline, Gornja Gorica, Ljubović, Gorica i Jedinstva

Vođeni spoznajom da su u dvije posljednje decenije u Crnoj Gori brojni reformski poduhvati, inače bombastično najavljivani, ali u stvarnosti bez realne podloge, završavali neslavno, ispada da smo se kada su njihovi ishodi u pitanju sapleli kao “pile u kučini”. Vođeni tom spoznajom, to nas je poniklo da se u najboljoj namjeri oglasimo predmetnim saopštenjem po pitanju najavljene reforme penzionog sistema, mada je sve to saopšteno u dosta nejasnim konturama. Tako smo, još 2020. godine saznali da je angažovana Svjetska banka na reformi sistema penzionog i invalidskog osiguranja s tim da je tadašnji ministar finansija, današnji premijer gospodin Spajić najavio određene pozitivne pomake već u junu 2021. godine. Međutim, iz kojih razloga ne znamo, Svjetska banka se povukla iz Crne Gore, a penzioni sistem posve liči na pozirnicu na kojoj su političke partije takmičie ko će prije ponuditi izmjene Zakona, što je vodilo dodatnom urušavanju ionako raštimovanog socijalnog sistema. Navedeno je stvari dodatno komplikovalo na štetu, i to ne samo penzionera, nego svih građana i poslodavaca Crne Gore, a tadašnja Vlada je intervenisala u formi trideset četvrte po redu izmjene Zakona o Fondu PIO, da bi tek u oktobru prošle godine nakon više upozorenja od strane udruženja penzionera vlastitim saopštenjem priznala da se radi o “neprilagođenom “zakonu”, a rješenje je našla u vanrednom usklađivanju. Pri tome, Monstat je nastavio da u kontinuitetu Fond PIO “hrani” podacima o prosječnoj zaradi inače prikupljenim na bazi uzorka koji se ni po broju obuhvaćenih preduzeća, te drugim aspektima koji se odnose na veličinu preduzeća, djelatnost   i drugo, nikako ne može smatrati reprezentativnim. U kontinuitetu pogrešno utvrđenim stopama usklađivanja penzija svojim nečinjenjem doprinijela je i Uprava poreskih prihoda, inače kao jedina mjerodavna da saopšti tačne podatke na bazi finansijskih iskaza. Tako, Poreska uprava iako je to bilo predviđeno programom rada Monstata za 2023.godinu, još nije počela da dostavlja podatke o zaradam zaposlenih, tako da su po svim Zakonom propisanim datumima kada je vršeno usklađivanje penzija u prethodnim godinam, penzioneri bili zakinuti,

Opšta je spoznaja da su brojni faktori koji utiču na stabilnost i održivost penzionih sistema, a zaključak u tom smislu, posebno sa krizama koje su u kontituitetu smjenjuju na globalnoj ravni, bi mogao da glasi da su gpdinama svi penzioni sistemi u svijetu, manje,više, u svojevrsnoj krizi, bez obzira kako su strukturirani, zbog niza okolnosti koje karakterišu socijalno-ekonomsku situaciju svake zemlje pojedinačno. Generalno posmatrano, u svim zemljama svijeta životni vijek se produžava, što direktno ima negativne posljedice po finansijsku stabilnost penzionog sistema. S druge strane, direktan negativan utjecaj na finansijsku stabilnost penzionih sistema ima i nepovoljan odnos broja osiguranika i penzionera, s obzirom da je stopa rasta penzionera izraženija u odnosu na stopu rasta novozaposlenih, tako da ni Crna Gora u tom smislu nije izuzetak. Inače, osnovni ciljevi kojima treba da udovolji određeni penzioni sistem su opšte poznati, a to su: omogućiti primjeren dohodak u starijoj dobi i istodobno osigurati finansijsku održivost sistema,   što znači da je potrebno što više povećati zaposlenost.

Otuda, zahvaljujući prethodno navedenom stanju, danas se Crna Gora pritisnuta brojnim propustima u funkcionisanju Fonda PIO u protekle dvije decenije, po nama, nalazi pred najvažnijim dijelom sveukupne reforme vlastitog društveno-ekonomskog sistema, ili još konkretnije prijeko potrebnim izborom i implementacijom novog modela socijalnog sistema u cjelini, čime bi se kada je u pitanju penzioni system konačno stalp na put i otkloniti njegove brojne manjkavosti i zadovoljiti sve interesne grupe. Nesumnjivo, niz otvorenih pitanja naći će se na stolu reformatora, ali ono što čitavu stvari ovaj put dodatno usložnjava su najave tipa da će biti ukinit Fond PIO, da će se zaposlenima isplaćivati zarade u bruto iznosu, tako da će oni sami treba da odluče koji dio zarade će odvojiti za stare dane i slično. U tom smislu reformisani model penzionog sistema treba omogućiti adekvatan nivo prava i pružiti socijalnu sigurnost svim korisnicima, što je moguće ako se preuzmu i primjene dobra rješenja iz uporedne prakse i ako Fond PIO prethodno i konačno bude osposobljen da opravda misiju koju sam naziva fonda podrazumijeva i zbog čega postoji, što do sada nije bio slučaj. To bi značilo da kada su sadašnji korisnici penzija u pitanju da im se dodatno ne urušava ionako nizak životni standard, a što se tiče sada zaposlenih, tj. budućih penzionera da im osigura višu stopu zamjene, tj. odnosa visine penzije zarade u momentu odlaska u penziju, u odnosu na sadašnji dosta nizak nivo, s tim da novoponuđena rješenja ne smiju predstavljati dodatno opterećenje za poslodavce. Ujedno, dobro osmišljenim izborm modela penzionog sistema izbjeglo bi se stanje gdje se godinama nepotrebno zavlači ruka u državni budžet kako bi se za ionako niske penzije nadomjestila potrebna sredstva za isplatu penzija.

Koncipiranje stabilnog i efikasnog sistema penzionog i invalidskog osiguranja ne tiče se samo onih građana Crne Gore koji su danas uživaoci penzionih prava, već i svih onih koji će to postati u periodu od narednih dvadeset ili pedeset godina, kao i onih koji će u tom periodu biti osigurana lica redovno uplaćujući doprinose u penzioni fond na principima međugeneracijske solidarnosti. U tom smislu, na bazi uprednih iskustava, dokument strategija reforme penzionog sistema čitav proces ozdravljenja treba jasno da definiše po fazama, da identifikuje interesne grupe čije mišljenje Vlada treba da sasluša i usaglasi u fazi javne rasprave, da postavi jasne ciljeve i zadatke, te da efekti reforme budu vidljivi i mjerljivi, vremenski ograničeni, jer za ono što nije mjerljivo u ekonomskom pogledu važi pravilo da ne postoji, tj. da je besmisleno, takoda se kvalitet konačnog ishoda može provjeriti jedino poboljšanjem kvaliteta životnog standarda penzionera. Da bi predloženi dokument poslužio prvenstveno kao opšti od strane javnosti prihvaćen informativni materijal koji određuje način i mogući model provođenja procesa reforme s njenim krajnjim očekivano pozitivnim ishodom, jako je važna početna faza koja prethodi njegovoj izradi, a tiče se tzv. komuniciranja vizije. Ovo ističemo upravo počevši od ovih dana izazvanih brojnih nedoumica, nerazumijevanja, pa sve do nivoa strepnje koje su izavale pojedine izjave vladinih službenika, a iste se svode na naznake da bi moglo doći do “ukidanja” Fonda PIO, smanjenja doprinosa i slično. U tom smislu, naš stav je da izbor nije “da” ili “ne”, već je na sceni spoznaja da je krajnje vrijeme preduzimanjne reformskih zahvata nužnost, da je njihov uticaj na dostojanstvo i materijalnu sigurnost građana od suštinskog značaja i u pogledu obezbeđivanje stabilne budućnosti same države, što bi konačno moglo da označi i početak poštovanja Statuta i Zakona o funkcionisanju Fonda PIO. Inače, štose tiče visine troškova za isplatu penzija, podaci za EU pokazuju da isti čine značajan velik dio javnih rashoda i dostižu 11,3 % BDP-a, a posmatrano pojedinačno kreću se u rasponu od 6,9 % u Nizozemskoj do 16,2 % u Grčkoj, i prepoznati su kao jedan od ključnih faktora za za njihovu sadašnju, te srednjoročnu i dugoročnu finansijsku stabilnost.

Kada su u pitanju penzioni modeli koji su svoju primjenu našli u pojedinim državama, iste su grupisale u tri zasebne grupe i to: države sa Bizmarkovim penzijskim modelom čiji je cilj održanje prihoda u starosti (relativni životni standard) i države koje su uvele Beveridžov penzijski model sa ciljem da se smanji siromaštvo u starosti i obezbede minimalni prihodi za starost (apsolutni životni standard). Pored njih, postoji i treća grupa država koje su uvele poseban tzv. model – Nordijski penzijski model. Nordijski penzijski model otklanja slabosti prethodna dva, a predstavlja mješavinu Bizmarkovog i Beveridžovog modela. Tako je u ovim zemljama, državni penzijski sistem je veoma rano počeo da, pored osnovnih penzija, obezbjeđuje i održanje prihoda u starosti. Kod ovih zemalja državni sistem, pored redistribucije, u velikoj mjeri obezbjeduje i održanje prihoda u starosti, pri čemu su u formi paralelnih modela posebno razvijeni i privatni penzijski aranžmani (tj. penzijski planovi) koji igraju vremenom imaju sve značajniju ulogu u dopuni prihoda, čime su skoro svi zaposleni obuhvaćeni.

Način finansiranja penzija, na snazi u Crnoj Gori, koji se dominantno zasniva na tzv. principu međugeneracijske solidarnosti, označavan i kao fundirani ili tekući PAYG (pay-as-you-go) teško da se danas može naći u još nekoj državi kao jedini i isključivi način finansiranja penzija. Inače, navedeni princip finansiranja penzija podrazumijeva da se penzije finansiraju iz doprinosa koji uplaćuju sadašnje generacije zaposlenih, koje na taj način stiču pravo da njihove penzije budu finansirane iz doprinosa budućih generacija. Uprošćeno govoreći, tzv. penzijski fondovi koji su uspostavljeni u ovakvim sistemima nisu fondovi,sadašnjim već predstavljaju samo neku vrstu prolaznog računa, koji se periodično puni prikupljanjem sredstava od doprinosa i redovno prazni uslijed isplate penzija, što je slučaj sa crnogorskim sistemom. S toga da bi se izbjegla jednostranost i krizne situacije u koje ovakav penzioni system po pravilu zapada, nasuprot PAYG sistemu, postoje fundirani sistemi u kojima se prikupljeni doprinosi u cilju njihove kapitalizacije investiraju na tržištu kapitala, tako što je stopa prinosa fundiranih sistema jednaka neto stopi prinosa na hartije od vrednosti u koje se doprinosi ulažu. Takođe, u funkciji traženja pogodnijeg modela penzionog sistema treba napomenuti da postoje dva standardna metoda određivanja penzija: prvi, unaprijed definisana penzija i unapred definisan doprinos. Unaprijed definisana penzija se uglavnom dovodi u vezu sa državnim sistemom zasnovanim na tekućem finansiranju (PAYG), dok se unaprijed definisan doprinos povezuje sa privatnom penzijom, s tim da ovo ne mora da bude pravilo

Nadalje, kada je o reformama penzionog sistema riječ u većini bivših zemalja u tranziciji još krajem 90-tih godina sprovedene su strukturne reforme kojima je uveden i drugi stub – obavezno privatno penzijsko osiguranje. Pošto opcije za povećanje ukupnih stopa doprinosa nisu bile realne, jer bi značile dodatno poskupljenje radne snage, uspostavljanje ovog dodatnog elementa penzijskog sistema je podrazumevalo da se deo doprinosa zaposlenih i drugih siguranika iz javnog penzijskog fonda preusmerava i ulaže na individualne štedne račune. Isto tako, u zemljama Latinske Amerike i Istočne Evrope, gde su sprovedene treforme uz podršku Svjetske banke, u novije vrijeme su se u okviru obaveznog penzijskog osiguranja (obavezni nivo koji obezbeduje održanje prihoda) pojavile i fundirane komponente sa definisanim doprinosom, kojima upravljaju privatne kompanije.Tako se izdvojila i nova grupa od nešto manje od 20 zemalja koje su, pored postojećeg PAYG sistema, uvele i komponentu obavezne individualne štednje u privatnim penzijskim fondovima – tzv. model Svetske banke, tako da je opšti zaključak da u zemljama u tranziciji dominiraju mješovite penzione šeme, dok u razvijenim državama dominiraju penzione šeme sa unaprijed definisanom visinom penzija.

U pojedinim državama članicama EU na snazi je niz posebnih sistema penzionog osiguranja za određene sektore ili kategorije građana, npr, onih koji napune 65 godina ali su bez ikavih ili dovoljnih primanjna za odrđivost. Isto tako, u mnogim će državama biti potrebna dopunska penziona štednja kako bi se osigurale primjerene stope zamjene u budućnosti, s tim da ponekada dopunske penzije mogu biti posebno isplaćivane u formi tzv. strukovnih penzija (profila) .

Takođe, pokazalo se da se mehanizmi indeksacije značajno razlikuju od zemlje do zemlje i od penzijskih šema unutar zemalja. U kojoj mjeri će indeksacija prilikom sklađivanja penzija spriječiti gubitak realnog primanjna penzionea zavisi od toga da li su penzije indeksirane prema cijenama ili nekom drugom indikatoru kao što su zarade, kao i o vremenu usklađivanja i referentnim periodima na kojima se zasnivaju. Gotovo sve zemlje OECD primjenjuju indeksaciju s fiksnom frekvencijom, obično jednom godišnje u određenom mjesecu, najčešće januaru, dok Australija, Mađarska, Holandija i Turska to rade dva puta godišnje, dok se u čileanskoj penzionoj šemi prilagođavaju vreše na mjesečnoj bazi. Nasuprot tome, Švajcarska indeksira svoje penzije vezane za zarade samo svake dvije godine, a Poljska indeksira svoje ciljane naknade samo svake tri godine.

Prognoze OECD-a objavljene ove godine upućuju na zaključak da će se normalna starosna granica za odlazak u penziju u narednom period povećati u tri petine zemalja OECD-a, s tim da jedan ne mali broj od njih i dalje održavaju niže normalne starosne granice za žene nego za muškarce. Takođe, prema datim projekcijama prosječna normalna starosna dob za penzionisanje među zemljama OECD-a će se povećati sa 64,4 godine za muškarce koji sada odlaze u penziju na 66,3 godine godine za one koji počinju njihovu karijeru sada. Budući nivoi se kreću od 62 godine u Luksemburgu i Sloveniji do 70 ili više godina u Danskoj, Estoniji, Italiji, Holandiji i Švedskoj.

Naš stav u tom smislu je jasan da je svaki reformski proces, a reforma penzionog sistema po svom karakteru dugotrajan, složen i sveobuhvatan proces koji zahtijeva aktivno uključivanje svih relevantnih interesnih grupa, čime se već u njegovoj početnoj fazi opšti društveni konsenzus nameće kao jedan od ključnih preduslova za njeno uspješno provođenje. Pri tome, kao polazni cilj nameće se vraćanje povjerenja u penzioni sistem, te postizanje njegove dugoročne održivosti i osiguranje adekvatnog nivoa primanja građanima u poznijem životnom dobu. Kako je za očekivati da će i ova reforma biti dugotrajan i dijelom bolan proces koji u kratkom roku obično donosi povećanje izdataka za penzije i time stvaranja dodatnog pritisaka na sistem javnih finansija, bez obzira što ih izdaje strpljenje, penzioneri će morati da se pomire sa time da je teško postići značajnije efekte u kratkom roku.

U srijedu 10.5.2023. god. održan sastanak sa penzionerima iz Danilovgrad o niskim penzijama, neodgovarajućim usklađivanjima penzija i drugim problemima. Postignuta visoka saglasnost o problemima penzionera i dogovorena dalja saradanja našeg sa ovim udruženjem penzionera.

Partija penzionera obratila se Vladi pridružujući se zahtjevima svih udruženja penzionera za hitnom reformom penzionog sistema i povećanjem penzija i onih kategorija koje su nezakonito izostavljene u januaru mjeresecu ove godine.

Članak u 

Sastanak je održan 8. aprila 2024. god. na kojem su predočeni problemi sa kojima se susreću penzioneri. Detaljnije na sajtu Glavnog grada. Link

Saopštenje sa portala CDM i Vijesti.

Članak u 

 Dopis Upravnog odbora Saveza udruženja penzionera Crne Gore

i 

Intervju prof. dr Anđelka Lojpura, predsjednika UO NVO Udruženja penzionera Crne Gore - za dostojanstven život Čovjeka

Održana Tribina penzionera sa temom: Materijalni i socijalni položaj penzionera i Reforma penzijskog sistema i Fonda PIO dana 25.3.2024. u prostorijama Mjesne zajednice Gorica, ul. V Proleterske brigade bb u organizaciji mjesenih udruženja penzionera i NVO Udruženja penzionera Crne Gore: MUP G. Gorica, MUP Masline, MUP Ljubović, MUP Gorica, MUP Jedinstvo, Pokret penzionera i NVO Udruženje penzionera Crne Gore - Za dostojanstven život Čovjeka.

Zaključci sa Tribine su:

1. Uprkos nužnom povećanju minimalne penzije standard penzionera i dalje nizak tako da je većina penzonera socijalno ugrožena. Penzije su generalno niske i upola su u odnosu na izdvojena srestva tokom radnog vijeka penzionera. Iz penzijskih doprinosa uzimaju se sredstva za socijalna davanja onim kategorijama penzionera koji nijesu dovoljno izdvojili srestava tokom svog radnog vijeka umjesto da se obezbijede iz posebnih izvora.

2. Nakon povećanja minimalne penzije potrebno je povećati i ostale penzije kako Zakon propisuje po kriterijumima dužine radnog staža i izdvojenih doprinosa. Na ovaj način bi se otklonila nepravca i diskriminacija nakon selektivnog povećanja samo minimalnih penzija.

3. Potrebna je temeljna reforma penzionog sistema kako bi se otklonile sve devijacije i kontradikcije u sadašnjem Zakonu koji je mijenjan preko 35 puta. Reformom se traži obračun penzija na osnovu izdvojenih sredstava metodom kapitalizacije, odvajanje socijale od penzija i formiranje Socijalnog fonda, uvođenje više šema (vrsta) penzija koje bi bile ponuđene, uvođenje socijalne penzije, izgradnja domova za penzionere, veća inkluzija penzionera u društvo, lakši pristup zdravstvenim uslugama, kulturne programe za penzionere i dr. 

Prilog sa Tribine RTCG

Intervju u  

i u 

intervju prof. dr Anđelka Lojpura, predsjednika UO NVO Udruženja penzionera Crne Gore - za dostojanstven život Čovjeka

U Jutarnjem programu o problemima penzionog sistema gostovali predstavnici udruženja penzionera.

(članak u Vijestima)

KOMENTAR: OBRAČUN RASTA PENZIJE ZAVISI OD KRETANJA PROSJEČNE PLATE KOJA SE OBRAČUNAVA PO ZASTARJELOJ STATISTIČKOJ METODOLOGIJI. GODINAMA SE ČEKA NA UNAPREĐENJE OVE METODOLOGIJE OBRAČUNA. PENZIONERI OŠTEĆENI I PO OVOM OSNOVU.

U Jutarnjem programu o problemima penzionog sistema gostovali predstavnici udruženja penzionera.

(članak u Pobjedi) o deformacijama penzionih davanja.

KOMENTAR: STATISTIKA NEUMOLJIVO POKAZUJE KOLIKO JE PENZIONI SISTEM POREMEĆEN ZBOG PROIZVOLJNOG ODREĐIVANJA SOCIJALNIH DAVANJA POJEDINIM KATEGORIJAMA PENZIONERA. IZGUBIO SE KOMPAS U USKLAĐIVANJU PENZIJA ČIME SE ZAKON GRUBO KRŠI IZLAZEĆI IZ OKVIRA PARAMETARA UTVRĐIVANJA PENZIJA. NE VODI SE RAČUNA O STANDARU SVIH PENZIONERA. UMJESTO POVEĆANJA PENZIJA, INTERVENIŠE SE KRATKOROČNIM, JEDNOKRATNIM SOCIJALNIM DAVANJIMA PREMA PENZIONERIMA SA NAJNIŽIM PENZIJAMA. OSTALIM PENZIONERIMA NIŠTA SVE DOK NE DOĐU U KATEGORIJU MINIMALNIH PENZIJA. 

Udruženje penzionera Crne Gore - za dostojan život Čovjeka na sastanku sa više mjesnih udruženja penzionera iz Podgorice

SAOPŠTENJE KOJE SU OBJAVILI CDM, VIJESTI, POBJEDA, AKTUELNO I MNOGE DRUGE INFORMATIVNE PLATFORME

(članak u Vijestima)

Protest grupe nikšićkih penzionera

(članak u Danu)

Povećanje penzija od 20 odsto ili masovni protesti

Nakon povećanja minimalne penzije na 450 € u Udruženju smatraju da obračun penzija za januar mjesec u dijelu jednokratnog uvećanja, ne uzimajući u obzir usklađivanje penzija za poslednje 4 mjeseca 2023. god., nije urađena na zakonit način. U toku je detaljna analiza nakon čega će se preduzeti konkretne mjere za otklanjanje diskriminatornog i nezakonitog jednokratnog uvećanja januarskih penzija.

SAOPŠTENJE ZA JAVNOST OD 8. APRILA 2023. GOD.

Attachments:

Saopštenje od 8. aprila 2023..pdf

Pripremljen je dokument Osnovi reforme crnogorskog penzionog sistema. Biće ponuđen svim udruženjima penzionera za podršku nakon čega će se uputiti Vladi sa zahtjevom da se reformom penzionog sistema koji će biti efikasniji, bolji, bez diskriminacije i nefer tretmana penzionera. 

Predsavnici Udruženja penzionera na sastanku sa ministarkom rada i socijalnog staranja o problemima penzionog sistema i potrebe za njegovom reformom.

Saopštenje Ministarstva

Podaci koji pokazuju poremećen penzijski sistem i deformaciju (nepoštovanje) zakonom utvrđenih penzija po kriterijumima dužine staža i visine  izdvajanja penzijskih doprinosa u 2022. god.:

• 53.628 penzionera ili 44,7% prima minimalnu ili nižu penziju (skoro dvostruko više u odnosu na prethodnu godinu).
• 2/3 ili skoro 80.000 od 120.000 penzionera u Crnoj Gori prima penziju ispod prosječne penzije (decembar 362,90 €).
• Penzije više od 800 € prima samo 3.469 penzionera ili 2,9% od ukupnog broja penzionera.
• Prosječna penzija samo 373,92 € u januaru 2023. god.
• Prosječna penzija je samo 49,93% od prosječne plate a trebala bi biti 80% koliko je penzioner sa punim radnim stažom izdvojio tokom svog radnog vijeka.
• Minimalne penzije vanredno jednokratno povećane 36%, što je bilo krajnje neophodno, dok ostale penzije nijesu, što pokazuje da Švajcarski model i način usklađivanja penzija nije dobar. Opravdano su povećane minimalne penzije ali je za 36% umanjenja kupovna moć svih ostalih penzija. Rezultat ovoga je udvostručen broj penzionera sa minimalnom penzijom.

SAOPŠTENJE

Attachments:

Saopštene za javnost povodom obraćanja Predsjedniku Vlade 7.11.2023..pdf

Članak u  

Naš Savez ovim putem sagledava zakonitost postupka Fonda PIO o umanjenju penzija od 1€ po osnovu humanitarne donacije. U ranijem saopštenju iskazali smo opravdanu sumnju u nezakonitosti ovakvog načina sakupljanja sredstava za humanitarne potrebe da se bez znanje primaoca penzije oduzimaju sredstva od njegove penzije na osnovu nečije odluke da se to radi u humanitarne svrhe.

Članak u 

Penzioneri opet oštećeni u obračunu penzija. Tekst na portalu  

Tekst u 

ČIJE SU NAŠE PENZIJE ILI KO ZAVLAČI RUKU U NAŠ DŽEP???

Ovim putem želimo da članove NVO penzionera Crne Gore “Za život dostojan Čovjeka”, članove drugih penzionerskih udruženja i kompletnu crnogorsku javnost upoznamo sa poniženjem koje u kontinuitetu čelnici Fonda PIO čine crnogorskim penzionerima. Pri tome se, isto kao kod “pogrešno” obračunatog usklađivanja penzija za 2022. godinu, pri čemu su penzioneri zakinuti za čitavih 15 procenata, i ovaj put radi o drastičnom kršenju Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju.

Naime, odlukom nekompletnog Upravnog odbora Fonda PIO od 16. marta ove godine, i to u nepotpunom sastavu pri čemu ne mislimo na broj članova nego na propisani zastupljenost pojedinih grupacija (tri člana UO su razriješena Odlukom Vlade CG), iz dnevnih medija smo saznali da su prilikom februarske isplate penzije penzionerima iste umanjenje za 1 €, kako je rečeno iz Fonda PIO, za postradalo područje od zemljotresa u Turskoj.

Ne sporimo da je humano pomoći ugroženima od razarajućih prirodnih pojava i smatramo da se i penzioneri shodno svojim mogućnostima trebaju pridružiti. Međutim, način na koji je to urađeno, iza leđa penzionera, bez da se prethodno zatraži njihovo mišljenje i pristanak po tom pitanju i sl., smatramo da je nezakonit i time nedopustiv. Naime, bez znanja penzionera, “neko” je svojom voljom od njihovih penzija uzeo jedan dio, što, kako je saopšteno u javnosti, ukupno iznosi preko 80.000 €. Dakle, na lično primanje, kakvo je penzija, bez pristanka ličnog primaoca, za navedeni iznos je umanjena penzija, pri čemu u fokusu naše pažnje nije toliko sam iznos, koliko je to način na koji je urađeno. Poznato je da svaki vid nasumične i samovoljne promjene iznosa ličnog primanja, koje je uređeno rješenjem o isplati (penzija, plata), ne može biti ni po kojem osnovu učinjen bez pristanka primaoca, u ovom slučaju penzionera, tako da se ovdje radi o grubom kršenju više zakona, sve do nivoa povrede osnovih ljudskih prava zagarantovanih Ustavom Crne Gore.

U smislu prethodno navedenog, i radi potpunog uvida javnosti Crne Gore, tražimo da se navedeno odluka objavi na sajtu Fonda PIO i da istu u što kraćem dostavite i našem Udruženju.

Drugo, imajući u vidu socijalno - ekonomski položaj većine penzionera, ovim putem zahtijevamo da se sljedećom isplatom penzija svim oštećenim penzionerima vrati nezakonito umanjenje.

Treće, predlažemo da se iz fonda postojećih redovno uplaćivanih članarina (koji na godišnjem nivou iznose skoro 1 milion €) isplati navedena sakupljena suma pomoći i time na zakonit način realizuje ovaj human gest penzionera Crne Gore. 

Četvrto, mislimo da ste ovakvim nepromišljenim postupkom propustili priliku da pozovete penzionere da na dobrovoljnoj osnovi odrede iznos koji bi bio izdvojen kao pomoć, čime bi se zasigurno prikupio značajano veći iznos od ovoga “nameta” na silu nametnutog građanima Crne Gore.

Sve prethodno navedene zahtijeve ističemo sa dobrom namjerom da vam pružimo priliku da se izvinite penzonerima i crnogorskoj javnosti, te da se navedena postupanja vrate u zakonske okvire kako bi izbjegli da konačno razriješeje ovog problema potražimo pred relevantnim državnim organima, sudskim putem i slično.

Ovo saopštenje će biti objavljeno na sajtu našeg Udruženja adresa: penzioneri2022.me, a isto ćemo, transparetosti radi, učiniti i sa vašim odgovorom, pa neka javnost Crne Gore procijeni moralni i zakonski kredibilitet ovakvog postupanja.

Povodom najave o ukidanju doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje oglasio se direktor Fonda PIO.

Intervju u:  

Predstavnici našeg NVO prof. dr Dragoljub Janković, predsjednik, i prof. dr Anđelko Lojpur, predsjednik UO, sastali su se sa predstavnicima Saveza udruženja penzionera Crne Gore, Brankom Vešovićem, predsjednikom, i njegovim saradnikom sekretarom. Teme razgovora bile su ekonomski i socijalni položaj penzionera u Crnoj Gori i, stim u vezi, razmatranje najakutnijih problema ove populacije, koje bi trebalo rješavati kroz institucije sistema. Konstatovani su zajednički problemi u vezi usklađivanja penzija, penzionog modela, miješanja penzionih i socijalnih davanja koja nijesu u skladu sa Zakonom i dr. Dogovoren je nastavak saradanje udruženja u cilju poboljašanja materijalnih i drugih uslova života penzionera.

TRANSLATE with x

English

Arabic	Hebrew	Polish
Bulgarian	Hindi	Portuguese
Catalan	Hmong Daw	Romanian
Chinese Simplified	Hungarian	Russian
Chinese Traditional	Indonesian	Slovak
Czech	Italian	Slovenian
Danish	Japanese	Spanish
Dutch	Klingon	Swedish
English	Korean	Thai
Estonian	Latvian	Turkish
Finnish	Lithuanian	Ukrainian
French	Malay	Urdu
German	Maltese	Vietnamese
Greek	Norwegian	Welsh
Haitian Creole	Persian

 

TRANSLATE with

COPY THE URL BELOW

Back

EMBED THE SNIPPET BELOW IN YOUR SITE

Enable collaborative features and customize widget: Bing Webmaster Portal

Back

Reagovanje našeg Udruženja - tekst u 

Nakon više od pola godine javio se Ombudsman konstatujući ono što je naš NVO prvi ukazao u javnosti da su povrijeđena prava penzionera što su im umanjena penzija u februaru ove godine za 1 € na račun humanitarne pomoći a da nijesu pitani.

Postavlja se pitanje da li nam institucije loše rade i kada rade da li donose odluke koje će zaštiti one kojima su prava ugrožena. Šta penzioneri čija su prava ugrožena imaju od toga što će Ombudsman konstatovati mišljenje o njima načinjenoj nepravdi? 

Članak u 

.

Dobar primjer brige za stare je novi dom u Podgorici.

 U okviru projekta “Kakva nam država Crna Gora treba?” sprovedena je anketa o tome koliko se država brine o starim osobama. Mišljenje anketiranih je upozoravajuće!

DA LI SU PENZIJE OSTALE NEUSKLAĐENE?

Dana 16. februara tekuće godine u KIC “Budo Tomović”, u organizaciji NVO “Za život dostojan Čovjeka” održana je javna tribina. U fokusu bilo je niz problema, koji se tiču socijalno-ekonomskog položaju penzionera Crne Gore, a što se, u najkraćem ogleda u njihovoj sve nepovoljnijoj socijalno-ekonomskoj poziciji, s tendencijom da se taj trend nastavi. U tom smislu, još jednom je nedvosmisleno potvrđen stav da je koncept dostojanstvenog rada, života i uspravnog hoda, najmanje što je potrebno i jedino moguće rješenje za koje se zalažu penzioneri Crne Gore.

Po mišljenju učesnika desila su se dva propusta u pogledu obračuna povećanja penzija. Prvi, radi se o primjeni člana 58 Zakona, gdje umjesto da osnova obračun povećanja penzije bude uzeta prosječna neto zarada, ista je “zamijenjena” prosječnom bruto zaradom koja je rasla sporije, čime je povišica na godišnjem nivou niža za oko 10%. Drugi propust, koji teško da se može podvesti pod neznanje je da se eksplicite u članu 2. Izmjena i dopuna Zakona navodi da se obračun vrši na osnovu kretanja potrošačkih cijena i prosječnih zarada “u prethodnom kvartalu u odnosu na kvartal koji mu prethodi”, pri čemu se kao datumi usklađivanja navode: 1. januar, 1. maj i 1. oktobar. Zato bi bilo poželjno da Fond PIO javno, na svom sajtu, objavi na koji je način došao do naznačenih iznosa povišica i koliko godina ima kvartala, čime bi se lako moglo vidjeti da li je, pri tome, u potpunosti ispoštovan Zakon. Jer, statistika je neumoljiva, penzije su trebale da se ukupno povećaju tokom prošle godine zaključno sa januarom ove godine za oko 30%, a ne 15% koliko je Fond PIO obračunao.  

I dok se u stvarnom penzionerskom životu odvija prava socijalna drama u kojoj unutar ubrzanih promjena koje crnogorsku ekonomiju vuku na dolje, mišljenja smo da treba smanjiti rastuće nejednakosti i rizik isključenosti, pri čemu, prvenstveno ne mislimo samo na grupaciju od oko 130.000 penzionera, već na sve građane Crne Gore. Po nama, treba prekinuti sa davanjem mrvica i svim vidovima tzv. pomoći, jer to dodatno podstiče polarizaciju i izazva duboku i razumljivu ogorčenost penzionera, i ne samo njih.

Potreba za novom poreskom i socijalnom politikom je očigledna u situaciji kada se na regularno utvrđene pojedine kategorije penzija interveniše povremenim socijalnim pomoćima (tzv. „13 penzija“ i „ina penzija“). Postavlja se pitanje da li je to svrha socijalne pomoći ili njena zloupotreba a da bi se zamaglile nerealne niske penzije?

Na Tribini je istaknuto da se radi o odbrani dostojanstva i časti svake profesije, svakog građanina, svakog penzionera koje su svoje najbolje godine darovali ovoj državi i njenim građanima. Penzioneri su brojni i sa ogromnim životnim iskustvom, i sigurno mogu pomoći da se obnovi i izgradi novi most povjerenja koji će da spoji duboko razdvojene socijalne obale. Otuda nas raduje da jedan od prisutnih članova udruženja Pokreta penzionera jasno kazao da treba da djelujemo zajedno i da tražimo da se poštuje Zakon, te da je krajnje vrijeme za reformu penzijskog i, sa njim povezanog, zdravstvenog sistema.

NVO Udruženje penzionera Crne Gore – za dostojanstven život Čovjeka

21. februar 2023. god.

TRANSLATE with x

English

Arabic	Hebrew	Polish
Bulgarian	Hindi	Portuguese
Catalan	Hmong Daw	Romanian
Chinese Simplified	Hungarian	Russian
Chinese Traditional	Indonesian	Slovak
Czech	Italian	Slovenian
Danish	Japanese	Spanish
Dutch	Klingon	Swedish
English	Korean	Thai
Estonian	Latvian	Turkish
Finnish	Lithuanian	Ukrainian
French	Malay	Urdu
German	Maltese	Vietnamese
Greek	Norwegian	Welsh
Haitian Creole	Persian

 

TRANSLATE with

COPY THE URL BELOW

Back

EMBED THE SNIPPET BELOW IN YOUR SITE

Enable collaborative features and customize widget: Bing Webmaster Portal

Back

DA LI STATISTIKA SKRIVA OČIGLEDNO? 

CRNA GORA SKUPLJA I OD RAZVIJENIJIH ZEMALJA! 

STANDARD PENZIONERA SVE NIŽI.

- DA LI NAŠ ŠVAJCERSKI MODEL DAJE PENZIJE NIŽE OD IZDVOJENIH DOPRINOSA TOKOM RADNOG VIJEKA OSIGURANIKA? 

- DA LI SU USKLAĐIVANJA PENZIJA REALNA U ODNOSU NA INFLACIJU I PROSJEČNU PLATU?

- DA LI JE DOŠLO DO DEFORMACIJE ODNOSA SVIH PENZIJA U ODNOSU NA MINIMALNU PENZIJU NAKON POVEĆANJA?

- DA LI SOCIJALNA DAVANJA OBMANJUJU I ZAMAGLJUJU NEADEKVATNO USKLAĐIVANE PENZIJA?

- DA LI JE DOŠLO KRAJNJE VRIJEME DA SE ZBOG NEDOSTATAKA I SLABOSTI PENZIONOG SISTEMA USPOSTAVI NOVI PENZIONI SISTEM?

- ZAŠTO JE IZOSTALA REFORMA PENZIONOG SISTEMA CRNE GORE I ŠTA BI TREBALA DA OBUHVATI?

DATUM ODRŽAVANJA: PETAK, 17.2.2023.GOD. 

MJESTO: KIC "BUDO TOMOVIĆ", MULTIMEDIJALNA SALA, POČETAK U 18H.

Ministar finansija sastao se sa predstavnicima nekoliko udruženja penzionera.

Mada smo u kontinuitetu navikli da nas čelnici koji zdušno brinu o našim životima iznenade, i to uglavnom u negativnom smislu,  ono što nam se ovih dana dešava ili se već desilo, je surova potvrda te realnosti. Tako, sa dosta pompe i gromoglasno, u poslednje vrijeme data su obećanja da će penzionerima biti isplaćena tzv. „trinaesta penzija“; kao posljednji čin u toj tragikomičnoj epopeji završila je sa novim obećanjem, odnosno odlukom UO Fonda PIO da se radi o „povećanju“ od svega  2,25 procenata.

Dvije stvari nas bole, a obje podjednako ukazuju na svojevrsno poniženje i do daljeg urušavaju ekonomsko-socijalni status i položaj penzionera Crne Gore. Prva je, da li je odluka Upravnog odbora Fonda PIO kojom je odlučeno o visini predmetne isplate usklađene sa važećim Zakonom, konkretno članom 28. Zakona o penziono invalidskom osiguranju, posebno ako se ima u vidu da su prema Saopštenju Monstata  prosječne cijene u 2022. godini porasle za 17,2 indeksnih poena, a prosječna zarada u istoj godini za 35,4 indeksna poena. I drugo, nije problem samo u tome što se obećava nešto što se po pravilu ne ispuni po principu „obećanje ludom radovanje“, sugerišemo im da od sada sve takozvane vidove „pomoći“, bolje reći milostinje, jer se radi o skromnim iznosima za jednomjesečno preživljavanje, sprovedu kroz važeći zakonski okvir.

Predsjednik, s.r.

Socijalna penzija je tema i u drugim zemljama regiona.

ИНТЕРВЈУ: проф. др ВЛАДИМИР ГОАТИ